مرور و امکان‌‌سنجی استفاده از گورخرماهی (Zebrafish) به عنوان حیوان آزمایشگاهی در شبیه‌ سازی مطالعات زیست پزشکی

گورخرماهی (Zebrafish) در مقایسه با سایر مهره‌‌داران مورد استفاده در شبیه ‌سازی بیماری‌های انسانی، به‌ویژه جهت غربالگری جهش‌های ژنتیکی بزرگ ‌مقیاس و ترکیبات درمانی و دیگر کاربردهای تحقیقاتی حوزه زیست‌پزشکی، مزایای متعددی دارد. شبیه‌سازی بیماری در این مدل، با کمک پیشرفت‌های موثر در  CRISPR  و  Next-Genetic Sequencing، درک ساز و کارهای مولکولی بیماری‌‌های ژنتیکی انسانی را تسهیل می‌کند. به طور خاص با کمک فناوری حذفی (Knockout)  مبتنی بر CRISPR  و کلان‌ داده‌های ناشی از توالی‌یابی DNA نسل بعد، اعتبارسنجی عملکردی نامزدهای مطالعه همخوانی سراسر ژنوم GWAS) Genome-Wide Association Study) در این ماهی توانایی و دقت شناسایی ژن‌های عامل و ساز و کارهای مولکولی در زمینه بیماری‌زایی ژنتیکی انسان را افزایش می‌دهد. همچنین کاربرد گورخرماهی‌‌های تراریخته و اختصاصی ‌شده جهت مطالعات بافتی در پژوهش‌ها با اهداف گوناگون را می‌توان به راحتی با کنترل پیشران‌های ژنی مختلف گزینش ‌شده گسترش داد. این تلاش‌ها برای آینده پزشکی دقیق و شخصی ‌سازی ‌شده (Personal-Medicine)  و ارائه اهداف مولکولی جدید برای راهبردهای تشخیصی و درمانی، به ‌ویژه در بیماری‌های نادر، حیاتی هستند. اخیرا در همین راستا مطالعه‌ای مروری بر روی کاربرد مدل‌های بیماری گورخرماهی در تحقیقات زیست‌پزشکی، عمدتا با تمرکز بر اختلالات رشد و نمو، ناهنجاری‌های روحی و روانی، نارسایی در ارتباط بین مغز و اندام‌ها و بیماری‌های سوخت و ساز انجام گرفته است. نکته قابل توجه این است که پیشرفت‌های اخیر در حوزه ساخت میکروسکوپ، امکان مشاهده یاخته‌ها به صورت زنده (live) و درون‌تنی (in vivo) و حتی نظارت بر پویایی اندامک‌ها و نیز ساختار مجاری کبدی در گورخرماهی را به مقدار قابل‌ملاحظه‌ای افزایش داده است. این مدل حیوانی با مزایایی که در تصویربرداری زنده (live) و درون‌تنی (in vivo) از  یاخته‌ها و ردیابی پویایی یاخته‌ای در داخل بدن دارد، باعث سهولت در مطالعه ساز و کارهای مولکولی پایه‌ای اندام‌‌های مختلف در حال رشد می‌شود. 

لینک خبر

تیم علمی:

تیم مدلسازی در حیوانات آزمایشگاهی باشگاه پژوهشگران آزمایشگاه پیش بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران

تهیه کننده خبر:

امیرحسین بادکوبی، دکتری عمومی دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد

تایید کننده خبر (منتور):

دکتر سیاوش احمدی نوربخش، مدرس ارشد و مشاور کار گروه وزارتی اخلاق در پژوهش­های زیست پزشکی